Podstawy teoretyczne metody Vojty

Podstawą teoretyczną metody Vojty (Banaszek, 2002), są obserwacje prawidłowości rozwoju psychomotorycznego dzieci zdrowych oraz dzieci z uszkodzeniami centralnego układu nerwowego a z drugiej strony odkrycie sposobu na aktywowanie u dzieci z uszkodzeniami mózgu prawidłowego wzorca ruchu poprzez stymulację określonych miejsc zlokalizowanych na ciele dziecka. U zdrowego dziecka dochodzi w trakcie rozwoju do realizacji indywidualnego, kodowanego genetycznie, programu rozwoju ruchowego.

Vojta posługiwał się na jego określenie pojęciem ontogenezy ruchowej. W przypadku dziecka z uszkodzeniem mózgu program ten nie może się zrealizować i wyrazić z powodu blokującego go uszkodzenia c.u.n., które dodatkowo generuje nieprawidłowe napięcie mięśni oraz jest przyczyną przetrwania prymitywnych odruchów (Banaszek, 2002, s. 109). Wieloodruchowa odpowiedź organizmu na proprioreceptywną stymulację stosowaną w czasie sesji terapeutycznej prowadzonej metodą Vojty, wyraża się dla obserwatora w elementach (wzorcach częściowych) idealnego wzorca ruchowego: odruchowego obrotu z pleców na brzuch oraz odruchowej lokomocji w pozycji na brzuchu (pełzanie). Wielokrotna stymulacja, powtarzana z odpowiednią częstotliwością i przez odpowiednio długi czas, dociera do centralnego układu nerwowego gdzie, z wykorzystaniem mechanizmów plastyczności mózgu, toruje połączenia umożliwiające użycie odruchowych wzorców w motoryce dowolnej (Sadowska, Szkolnicka,  Banaszek, 2001, s. 181). Ponieważ praca metodą koncentruje się na wywoływaniu ekspresji złożonych kompleksów motorycznych, zakodowanych w postaci idealnych wzorców w strukturach c.u.n, dlatego też swą metodę Vojta nazwał metodą odruchowej lokomocji (Banaszek, op.cit.).

Możliwości metody Vojty polegają nie tylko na stymulacji rozwoju psychoruchowego i wypracowywaniu prawidłowych wzorców ruchowych ale nawet likwidacji już istniejących i utrwalonych patologicznych synergizmów, zaś wśród istotnych zalet metody wymienia się możliwość jej stosowania u osób niespełniających poleceń i nie współpracujących z terapeutą (Nowotny, 1988). Z tego powodu metoda Vojty jest w zasadzie jedyną, którą można pracować np. z dzieckiem przebywającym w inkubatorze (Lubicz-Rudnicka, 1993) - brak współpracy ze strony dziecka nie ogranicza zakresu jej stosowania. Jest wreszcie metoda Vojty systemem posiadającym własny, precyzyjny i jednolity model diagnostyczny zaburzeń psychomotorycznych pochodzenia mózgowego (Sadowska, Banaszek, 2001).

Efektywność metody Vojty

Skuteczność metody oceniana jest jako bardzo wysoka przez licznych autorów i w wielu badaniach; skuteczność metody Vojty jest szczególnym jej atutem również dla autorów będących zwolennikami innych podejść terapeutycznych (Lubicz-Rudnicka, op.cit. s. 217). Kokosz (2001) dokonał przeglądu dostępnych doniesień analizujących skuteczność poszczególnych metod usprawniania z którego wynika, iż pozytywne efekty prowadzenia terapii metodą Vojty zostały opisane w większej ilości doniesień, uznanych za spełniające kryteria metodologicznej poprawności, niż w metodach konkurencyjnych. d’Avignon i współpracownicy (1981) prowadził badania porównawcze na kilkunastoosobowych grupach dzieci: przed poważnymi komplikacjami w postaci mózgowego porażenia dziecięcego została uchroniona większa ilość dzieci, gdy ćwiczono z nimi metodą Vojty (9 z 10 dzieci) niż wówczas, gdy terapię prowadzono inną metodą(6 z 9 dzieci). Podobnie badania Brandta i współpracowników (1980; za: Sadowska, Krefft, Witaszka, 2001) wykazały, iż rehabilitacja metodą Vojty lepiej chroni przed powstaniem mózgowego porażenia dziecięcego: w przypadku terapii według Vojty mózgowe porażenie dziecięce rozwinęło się u 5 z 21 leczonych, zaś w przypadku innych metod terapeutycznych u 15 z 30 leczonych dzieci. W innych, długoterminowych pięcioletnich badaniach na małej grupie, uzyskano istotną poprawę u dzieci pracujących metodą Vojty przy jednoczesnym braku poprawy u dzieci, które w ogóle nie były poddane terapii, bądź gdy była ona niedostateczna (Kanda i in, 2004). Sadowska wraz z grupą współpracowników (Sadowska, Krefft, Witaszka, op.cit.) prowadziła obserwacje przez pięć lat na grupie 478 dzieci z zaburzeniami rozwoju psychomotorycznego (zokn), które poddano terapii wg Vojty, zaś grupę kontrolną stanowiło 72 dzieci bez czynników ryzyka i z prawidłowym rozwojem. Z grupy 478 dzieci z zaburzeniami rozwoju, pełną normalizację rozwoju uzyskano u 306 dzieci. Na uwagę zasługuje między innymi fakt, iż w grupie 478 dzieci, prócz tych z diagnozą zokn, były również dzieci z ewidentnymi objawami neurologicznymi wskazującymi na rozwój cech mózgowego porażenia dziecięcego (grupa MPDz I). Z tej grupy (MPDz I) liczącej 50 dzieci, uzyskano pełną normalizację rozwoju i zakończono leczenie w 7 przypadkach, po terapii trwającej od 6 do 12 miesięcy (ibid.).

Opracowano na podstawie: Sikora, G. (2006). Znaczenie neurokinezjologicznej terapii metodą Vojty dla zapobiegania zaburzeniom w rozwoju dzieci z uszkodzeniami mózgu. W: (Sikora, G. niepublikowana praca magisterska, Katedra Psychologii Rozwoju Człowieka Instytutu Podstaw Psychologii SWPS Warszawa).

cytowana literatura w zakładce Literatura